کانون آموزش زیست شناسی گرگان

نظام مطالعه برتر

مراحل نظام مطالعه برتر در سه بخش پیوسته و ناگسستنی انجام می‌گیرد:الف ـ بخش پیش مطالعه

 ب ـ بخش حیـــن مطالعه          

 ج ـ بخش پس مطالعه

الف ـ  بخش پیش مطالعه :

 به منظور کسب آمادگی برای انجام مطالعه اصلی طراحی گردیده است که با انجام آن همچون ورزشکاری که با نرمش و گرم کردن خود امکان بهره‌برداری بهینه از فرصتها را برای خود فراهم می‌کند شرایطی را پدید می‌آورد که از بروز آفاتی همچون حواس پرتی ـ خستگی ـ بی‌علاقگی ـ عدم درک و   …  . جلوگیری می‌شود و به تقویت عامل دقت و توجه به تمرکز حواس دامن می‌زند و زمینه مطلوب برای افزایش یادگیری و بهره‌وری در حین مطالعه اصلی فراهم می‌گردد. مراحلی که طی این بخش در مدت 2 تا 6 دقیقه  قبل از مطالعه اصلی انجام می‌گیرد دارای ارزش و تأثیرگذاری والایی می‌باشد. عبارتست از:

1 ـ بررسی اجمالی کل کتاب :  هنگامی که برای اولین بار به کتابی برخورد می‌کنید و قصد مطالعه آن را دارید به بررسی اجمالی آن در مدت 2   –   1 دقیقه بپردازید هدف از بررسی اجمالی کل کتاب آشنایی مقدماتی و ایجاد ارتباط با کتاب است اوراق کتاب را به سرعت ورق می زنیم و تأملی کوتاه بر تصاویر، جداول ، نمودارها و فصل‌های مختلف کتاب می‌کنیم تا اولین نمای کلی از کتاب در ذهنمان جای گیرد همچنین نگاهی گذرا بر فهرست مطالب، مقدمه و پیش گفتار می‌اندازیم و آشنایی مقدماتی با نویسنده و آثار وی برقرار می‌سازیم بدین ترتیب در مدت زمانی کمتر از 2 دقیقه نخستین گامها در ایجاد ارتباط با کتاب برداشته می‌شود.

2 ـ بررسی اجمالی هر فصل: هر زمان که قصد مطالعه فصلی از کتاب را دارید به بررسی اجمالی آن ( فقط همان فصل نه تمامی فصول کتاب) در مدتی کمتر از 2 دقیقه بپردازید. بررسی اجمالی فصل مورد مطالعه موجب تقویت مبانی آشنایی و ارتباط با آن فصل می‌گردد و انجام مطالعه‌ای دلپذیر را نوید می‌دهد در این بررسی به تأویلی کوتاه بر تصاویر ـ جداول ، نمودارها ، نکات برجسته ـ تیترها ـ تیترهای فرعی ـ تیترهای وسط ـ نتیجه‌گیری و پرسشهای آن فصل می‌پردازیم و ضمناً اطلاع از این امر که فصل مورد مطالعه چند صفحه دارد و چه مدت صرف مطالعه آن خواهد شد کمک مؤثری برای شروع مطالعه آن فصل خواهد بود.

3 ـ سؤال گذاری: این بخش از مهمترین مراحل کل نظام مطالعه محسوب می‌شود سؤال ، ارتباط مستقیم با خلاقیت و تفکر دارد و محصول ذهنهای خلاق می‌باشد. طرح سؤال در هنگام مطالعه نیز می‌تواند به افزایش یادگیری و بهره‌وری و درک زوایای پیدا وناپیدا بیانجامد. مدت زمانی که برای طرح سؤال اختصاصی می‌یابد یک یا دو دقیقه است و لزومی به نوشتن سؤالات در این مرحله نمی‌باشد برای طرح سؤال می‌توان پرسشهایی را که در آن فصل نگاشته شده است از نظر گذراند ویا خود مبادرت به طرح سؤال کنیم بدین منظور نگاه به تیترها ـ تیترهای فرعی ونکات برجسته ـ تیترهای وسط ـ تصاویر ـ جداول و نمودارها ، پرسشهای پیشنهادی را به ذهن متبادر می‌سازد.

ب ـ بخش حین مطالعه:

 هنگامی می‌توان به اجرای مراحل این بخش پرداخت که مراحل پیش مطالعه طی شده باشد در غیر اینصورت نمی‌توان به کسب بازدهی مطلوب نایل شد، ایــن بخش شــامل 1 ـ مطالعه و یادداشت بــرداری 2 ـ بازنگری و بازخوانی برای رفع اشکال 3 ـ بازیابی و سنجش خود می‌باشد که به توضیح هر یک خواهیم پرداخت:

1 ـ مطالعه و یادداشت برداری : در این مرحله با سرعتی متناسب با متن به مطالعه می‌پردازیم بخشهای ساده و تکراری و توضیحی را با سرعتی بیشتر و بخشهایی که سنگین‌تر و حاوی اطلاعات تازه است با سرعتی متعادل‌تر می‌خوانیم. بتدریج که به خواندن متن ادامه می‌دهیم نکات کلیدی را استخراج می‌کنیم و می‌نویسیم تا جایی که تمامی شاخه‌های اصلی و نکات مرتبط به آن گنجانده شود این نکات باید بیانگر تمامی متن مورد مطالعه باشد. باید توجه شود که با کمترین کلمات بتوان مطالب بسیاری را بازیابی کرد. بهترین زمان برای استخراج و نوشتن نکات کلیدی همزمان با مطالعه اصلی است.‌ ثبت نکات کلیدی می‌تواند بلا فاصله پس از درک نکته کلید و یا در پایان خواندن عبارتهای مرتبط با آن و یا در پایان خواندن یک یا چند بند صورت گیرد.

2 ـ بازنگری و بازخوانی برای رفع اشکال: پس از مطالعه متن به بازبینی یادداشتها و بازیابی متن می‌پردازیم چنانچه به نقطه مبهمی برخوردیم به رفع ابهام و اشکال می‌پردازیم.

3 ـ بازیابی و سنجش از خود: در این مرحله به بازیابی و امتحان از خود می‌پردازیم بدین منظور بخشهای مختلف متن را در ذهن خود مرور می‌کنیم و با طرح سؤالاتی از خود در رابطه با مطالب آن از به خاطر سپاری کامل مطالب و ثبت شکل آن در ذهن اطمینان حاصل می‌کنیم.

پ ـ بخش پس از مطالعه:

از مراحل یادآوری و مرور بشمار می‌آید که در آن حافظه مورد توجه است و کورتکس یا قشر خاکستری مغز فعال می‌گردد. مرحله مرور در چندین نوبت صورت می‌گیرد و اهمیت آن در افزایش زمان پایداری مطالب در حافظه است آنچه در مرحله مرور انجام می‌گیرد به معنای یادگیری مطالب نیست در این مرحله تنها اقدام به مرور و یادآوری مطالب می‌گردد مراحل قبل به خاطر سپاری، محدود به حافظه کوتاه مدت بوده است و برای ثبت و پایداری دائمی مطالب در حافظه، نیاز به انتقال آن مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت است که این امر بواسطه مرور انجام می‌پذیرد. به عبارتی دیگر در مرحله یادگیری 90 % کار و انرژی صورت پذیرفته است و یک گام دیگر مانده است تا تمامی آن 100 درصد اطلاعات کسب شده پایدار بماند. اگر در برداشتن این گام آخر سستی کنیم نتیجه آن بر باد رفتن تمامی دستاوردها و زحمات خواهد بود. حافظه کوتاه مدت قادر به نگهداری مطالب بیش از دو روز نمی‌باشد و تنها آن گروه از اطلاعات باقی خواهند ماند که به صورت ارادی و آگاهانه یا غیر ارادی و ناخودآگاهانه به حافظه بلند مدت انتقال یافته باشد. نخستین مرور ، باید بلافاصله پس از درس باشد، بارهای پسین را می‌توان به اوقات دیگری با زمانهای طولانی، چون یک روز، یک هفته یا یک ماه آینده واگذار کرد.

مطالعه بر مبنای نظام مطالعه برتر برداشتی بیشتر با صرف زمان و انرژی کمتر به همراه دارد و توانی بی‌انتها را به ارمغان می‌آورد و دنیای پرفروغ را در مقابل دیدگانمان هویدا می‌سازد.

برگرفته شده از کتاب:یادگیری خلاق درک خلاقانه و به خاطر سپاری همیشگی تمامی مطالب ف. شجری( انجمن قلم ایران)