کانون آموزش زیست شناسی گرگان

خلاصه گفتار 1: نوکلئیک اسیدها 

 1. ویژگی‌های یاخته‌ها و نقش هسته:

   - هر یاخته دارای ویژگی‌هایی مانند شکل و اندازه است که تحت کنترل هسته قرار دارد.

   - در برخی جانداران مانند پروکاریوت‌ها، هسته وجود ندارد، اما DNA وجود دارد.

   - در گویچه‌های قرمز انسان، هسته در ابتدا وجود دارد و ویژگی‌هایی مانند تولید هموگلوبین را تعیین می‌کند، اما پس از بلوغ، هسته از بین می‌رود.

 2. انتقال اطلاعات ژنتیکی:

   - اطلاعات ژنتیکی (ژن‌ها) در حین تقسیم یاخته (میتوز یا میوز) از یاخته‌ای به یاخته دیگر و در حین تولیدمثل از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

   - در جانداران تک‌یاخته‌ای، تقسیم یاخته معادل تولیدمثل است، اما در جانداران پریاخته‌ای، تقسیم یاخته لزوماً به معنی تولیدمثل نیست.

 3. ذخیره اطلاعات ژنتیکی:

   - اطلاعات ژنتیکی در کروموزوم‌ها ذخیره می‌شود که از DNA و پروتئین‌هایی مانند هیستون تشکیل شده‌اند.

   - DNA ماده اصلی ذخیره‌کننده اطلاعات ژنتیکی است.

 4. کشف DNA به عنوان ماده وراثتی:

   - آزمایش‌های گریفیت: گریفیت با استفاده از باکتری‌های استرپتوکوکوس نومونیا نشان داد که ماده‌ای قادر به انتقال صفات ژنتیکی بین باکتری‌ها وجود دارد. این ماده بعداً به عنوان DNA شناسایی شد.

   - آزمایش‌های ایوری: ایوری و همکارانش ثابت کردند که DNA ماده وراثتی است و نه پروتئین. آن‌ها با تخریب پروتئین‌ها و DNA در باکتری‌ها نشان دادند که تنها DNA قادر به انتقال صفات ژنتیکی است.

 5. ساختار نوکلئیک اسیدها:

 DNA و RNA هر دو از واحدهای نوکلئوتیدی تشکیل شده‌اند. هر نوکلئوتید شامل یک قند پنج کربنه، یک باز آلی نیتروژن‌دار و یک تا سه گروه فسفات است.

   - تفاوت DNA و RNA : DNA دارای قند دئوکسی‌ریبوز و بازهای آدنین، تیمین، گوانین و سیتوزین است، در حالی که RNA دارای قند ریبوز و بازهای آدنین، یوراسیل، گوانین و سیتوزین است.

   - پیوند فسفودی‌استر: نوکلئوتیدها از طریق پیوند فسفودی‌استر به هم متصل می‌شوند و رشته‌های پلی‌نوکلئوتیدی را تشکیل می‌دهند.

 6. کشف ساختار DNA:

   - چارگاف: نشان داد که در DNA مقدار آدنین با تیمین و گوانین با سیتوزین برابر است.

   - ویلکینز و فرانکلین: با استفاده از پرتو ایکس، تصاویری از DNA تهیه کردند که نشان می‌داد DNA ساختار مارپیچی دارد.

   - واتسون و کریک: با استفاده از داده‌های چارگاف و تصاویر فرانکلین، مدل نردبان مارپیچی DNA را ارائه کردند که جایزه نوبل را برای آن‌ها به ارمغان آورد.

 7. انواع RNA:

   - rRNA (ریبوزومی): در ساختار ریبوزوم‌ها شرکت دارد و نقش آنزیمی دارد.

   - mRNA (پیام‌رسان): اطلاعات ژنتیکی را از DNA به ریبوزوم منتقل می‌کند.

   - tRNA (ناقل): آمینواسیدها را به ریبوزوم می‌آورد.

   - sRNA (کوچک): در تنظیم بیان ژن نقش دارد.

 8. ژن و نقش آن:

   - ژن بخشی از DNA است که اطلاعات لازم برای ساخت RNA یا پروتئین‌ها را دارد.

   - هر ژن می‌تواند به یک یا چند زنجیره پلی‌پپتیدی ترجمه شود.

 9. نقش نوکلئوتیدها در یاخته:

   - شرکت در ساختار DNA و RNA.

   - شرکت در ساختار مولکول‌های انرژی‌زا مانند ATP.

   - شرکت در ساختار کوآنزیم‌هایی مانند NADP، NAD و FAD که در فرایندهای فتوسنتز و تنفس نقش ناقل الکترون دارند.