کانون آموزش زیست شناسی گرگان

باسمه تعالی

سازمان آموزش و پرورش استان گلستان

کارشناسی تکنولوژی و گروه های آموزشی

هسته تخصصی زیست شناسی

جزوه ی آموزشی شماره یک

شیوه علمی نقد و بررسی

آبان 88

مقدمه:

کتاب های درسی به لحاظ اهمیتی که در ایجاد بستر سازی علمی برای دانش آموزان دارند، ضروری است طوری تنظیم  و تدوین گردند که ضمن یکنواخت بودن و پیوستگی مطالب از ویژگی های یک کتاب مطلوب نیز برخوردار باشند.

          در هر نظریه آموزشی ملاک ها و معیار های خاصی برای گزینش محتوای برنامه درسی تهیه شده است و پیشرفت محتوا به شکل خاصی صورت می گیرد. گرچه برای ارائه ی محتوای برنامه درسی گونه های متفاوتی از به کارگیری روش های وجود دارد، اما امروزه از روش های کتبی، نه تنها توانسته اند نقش و اهمیت خود را تا کنون حفظ کنند، بلکه در بسیاری از نظام های آموزشی دنیا هنوز یکه تاز عرصه ی برنامه درسی هست. محتوای برنامه درسی (کتاب درسی) از جهات گوناگون در خور بررسی و کاوش می باشد.

بررسی مضامین،مفاهیم ، سازماندهی محتوا، اهمیت و ارزش محتوا با جنبه های گوناگون رشد یادگیرنده، تناسب محتوا با روش تدریس و سرانجام طرز بیان و نوع روش های مورد استفاده از جمله ابعادی هستند که می توانند مورد بحث و بررسی واقع شوند.

در بحث طرز بیان محتوای برنامه درسی به دو شیوه می توان اشاره کرد: 1) شیوه غیر فعال   2) شیوه فعال

شیوه ارائه غیرفعال بر بیان حقایق، نتایج و تعاریف متکی است و طرح پرسش ها نیز با پاسخ هخای مشخص و آنی همراه است.

به این ترتیب فعالیت فراگیر، به حفظ مطالب درسی ارائه شده محدود و در آموزش ، منجر به حافظه پروری می شود.

در مقابل شیوه ارائه فعال متکی بر درگیری فراگیر با محتوای ارائه شده و افزایش فعالیت اوست. به همین دلیل تلاش    می شود از تجربیات قبلی فرد تاحد اعلای ممکن، استفاده شود تا فراگیر مفاهیم و معلومات جدید، به مرور تجربیات قبلی نیز بپردازد.

برای تحقق این اهداف در ارائه مطالب و محتوای برنامه درسی از طرفی به طرح سئوال هایی اقدام می شود که به افزایش دانش قابل حصول فراگیر بپردازد و از طرف دیگر مسائلی مطرح می شود که فراگیر را ملزم به تجزیه و تحلیل مطالب و محتوای ارائه شده می کند به این ترتیب این شیوه ارائه ی محتوا به فهم عمیق تر فراگیر کمک می کند و تفکر خلاق را در او شکوفا می کند.

روش کار:

در روش تحلیل محتوی کتب درسی از تکنیک تجزیه تحلیل کمی کتب درسی نوشته ی ویلیام رومی استفاده می کنیم .

 این تکنیک قادر است مطالب و محتوای غیر فعال ارائه شده در کتاب درسی را از فعال تفکیک کند و سپس ما بر اساس آن تناسب برنامه درسی ارائه شده در کتاب ها را نقد و بررسی می کنیم.

ابتدا مطالب و محتوای یک برنامه درسی را به واحدهای کوچکتری مانند محتوای آموزشی ، تصاویر و نمودارها ، پرسش و خود آزمائی ها ، فعالیت ها و... تقسیم  می کنیم.

سپس هر یک از اجزای تفکیک شده را در قالب هایی که به صورت درجه بیان می شوند، قرار می دهیم

هر یک از این درجات در یکی از شیوه های ارائه ی فعال یا غیر فعال قرار می گیرند .

در آخر برای تجزیه و تحلیل نتایج، درجات شیوه های فعال را بر درجات شیوه های غیر فعال تقسیم می کنیم که به آن ضریب درگیری یا شاخص درگیری  می گویند. عدد بدست آمده ملاک قضاوت ماست.