در خصوص اثربخش بودن آزمایشگاههای مدارس ایران، پژوهشها نشان دادهاند که از این نوع فعالیتها به طور وسیع و اثربخشی در آموزش علوم تجربی استفاده به عمل نمیآید و یکی از علتهای اصلی آن عدم وجود یک الگوی مشخص برای برنامهریزی، طراحی، اجرا و ارزشیابی این نوع فعالیتها است. در مدارس نیز وسایل و امکانات لازم برای فعالیتهای آزمایشگاهی و عملی وجود نداشته و در نتیجه در آموزش علوم تجربی به ویژه فیزیک، شیمی، و زیستشناسی که همگی علوم آزمایش محور محسوب میشوند، بیشتر به تشریح و بیان حقایق و اصول اولیه شناخته شده علمی پرداخته میشود که پس از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده میشوند.
از طرف دیگر هیچکدام از آزمایشگاههای فیزیک، شیمی و زیستشناسی از لحاظ امکانات و فضا دارای شایط مطلوب نیستند. این امر نشان میدهد که در چند سال اخیر توجه چندانی به تجهیز و آمادهسازی آزمایشگاهی مدارس نشده است و اظهار نظرهای برخی مسئولین آموزش و پرورش مبنی بر جایگزین کردن نرمافزارهای رایانهای آزمایشگاه مجازی به جای تجهیز آزمایشگاهها به مواد آموزشی با هدف صرفهجویی اقتصادی بر مغفول ماندن بیشتر آزمایشگاههای مدارس دامن زده است.
بر پایه پژوهش های انجام گرفته و با مشخص شدن سطوح انتظارات برنامه درسی از معلم و دانشآموز و نسبت آنها با فعالیتهای آزمایشگاهی، میتوان به یک راهبرد جامع دست یافت و با یک برنامهریزی دقیقتر و علمیتر به سیاستگذاری و تدوین برنامه فعالیتهای آزمایشگاهی و شیوه فعالیت دانشآموزان و معلمان از مقطع ابتدایی تا دوره پیشدانشگاهی همت گمارد.
در این نشست علمی گروههای آموزشی فیزیک، شیمی، زیستشناسی و علوم تجربی دوره آموزش عمومی سازمانهای آموزش و پرورش شهر تهران و همچنین شهرستانهای استان تهران حضور بسیار خوبی داشتند و جا دارد تا از همه این عزیزان و مسئولان سازمانهای ذکر شده تشکر و قدردانی به عمل آید.
متن مصاحبه نشست علمی «جایگاه آزمایشگاه در آموزش علوم تجربی»
دکتر عابد بدریان، دبیر نشست علمی و عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی برنامهریزی درسی و نوآوریهای آموزشی: «انجام آزمایش در مدارس گامهای اولیه در فرایند ساخت و تولید، و زمینه ساز برقراری ارتباط بین علم و فناوری محسوب میشود».
فعالیتهای آزمایشگاهی یکی از ارکان اصلی آموزش علوم تجربی محسوب شده و موجبات رشد دانش، مهارت و نگرشهای علمی دانشآموران را فراهم میسازند. انجام فعالیتهای آزمایشگاهی علاوه بر تثبیت یادگیری و افزایش میزان ماندگاری مفاهیم آموخته شده، سبب دست ورزی و کسب مهارتهایی میگردد که در زندگی روزانه مورد استفاده قرار گرفته و زمینههای نوآوری، خلاقیت و تفکر انتقادی را در دانشآموزان فراهم میسازد. اجرای اینگونه فعالیتها و کسب مهارت در کاربرد ابزار و وسایل آزمایشگاهی، به نوعی گامهای اولیه در فرایند ساخت و تولید محسوب میشوند و زمینههای برقراری ارتباط منطقی بین علم و فناوری را فراهم میسازند. به ندرت کسی پیدا میشود که اساس و ضرورت انجام فعالیتهای آزمایشگاهی را چه در مدارس و چه در دانشگاهها مورد سوال قرار دهد. راهبرد آموزشی مبتنی بر فعالیتهای آزمایشگاهی در مدارس، به شیوههایی متوصل میشود که در آنها دانشآموزان اجازه مییابند یادگیری توام با درک و فهم مفاهیم را تجربه کرده و همزمان درگیر فرایند ساخت دانش در کنار فعالیتهای عملی شوند فعالیتهای آزمایشگاهی افزون بر داشتن زمینههای توسعه فکری و مهارتی، موجبات رشد مهارتهای اجتماعی و شهروندی نیز میشوند. در بسیاری از مدارس متداول است که دانشآموزان فعالیتهای آزمایشگاهی را به صورت گروهی و در گروههای کوچک انجام میدهند. این امر سبب میشود تا آنها علاوه بر کسب مهارت و تجربه در انجام فعالیتهای گروهی، مهارتهای همیاری، هم فهمی و تحمل عقاید مخالف را نیز یاد میگیرند.
دوباره فصل تحصیل رسید....
دوباره با رسیدن خزان......
نهال دانش روئیدن گرفت........
اگرچه سرد بود حال و هوا ......
ولی به درس وادب گرما یافت ............